Afgelopen week was ik met de collega’s van De Talengroep op het Cals College in Nieuwegein voor een middag over taalbewust lesgeven. Na afloop discussieerden we wat over wat een workshop nou goed maakt en wat het effect van de trainer hierop is. Ik moest even denken aan het boek dat ik een jaar of twee geleden las: Waar ben jij eigenlijk van? (Kiki Verbeek). In het boek gaat het om de vraag welke grondhoudingen, waarden en overtuigingen jou drijven in je professie en hoe zich dat bewust of onbewust vertaalt naar professioneel gedrag. Eigenlijk best een belangrijk thema om bij tijd en wijle eens bij stil te staan: waar sta jij eigenlijk voor als professional, als onderwijsmedewerker, als (taal)docent of leidinggevende?
Professioneel
Voordat ik verder ga wil ik even stilstaan bij dat woord professioneel, want hoe kunnen we dat duiden?
Als ik mensen hier weleens over spreek dan vinden zij een professionele docent iemand die ‘de klas goed onder controle heeft’ of ‘die niet te vriendschappelijk is met leerlingen’ of ‘die goed weet waar zijn vak over gaat’, ‘die geen spelfouten maakt in de presentatie van de ouderavond’ of ‘die het schoolplan gedaan krijgt’. Een professionaliteitstoets die erg gericht is op de meest waarneembare vorm van professioneel gedrag of juist de uitkomsten daarvan.
In de literatuur wordt professionaliteit vaak afgemeten aan bepaalde gedragskaders: Het is gedrag dat bijdraagt aan de doelen van de organisatie, dat leidt tot een toename van welbevinden van jezelf en anderen. (Galenkamp, 2020). Oxford Dictionary houdt het bij ‘de competenties en vaardigheden die je mag verwachten van een professional’. En een zoektocht langs een aantal universiteitswebsites leverde het beeld op van de mate waarin een individu zich verhoudt tot professionele standaarden, beroepskaders en bij het beroep benodigde competenties.
Waar het naar mijn idee om gaat is dat je als professional in een gegeven situatie dát doet wat jij nodig acht te doen - naar beste inzicht, met oog voor de brede context waarin de situatie zich voordoet en met inachtneming van de geaccepteerde sociale- en beroepskaders.
Professionele identiteit
Waar jij van bent – wat jouw professionele identiteit is, gestoeld op je overtuigingen – dat bepaalt in zekere mate jouw grondhouding en de wijze waarop je gestalte geeft aan je professionele gedrag. Je professionele identiteit is waar leerlingen, ouders en collega’s je in herkennen. Het gaat dus niet om die ene spelfout in je presentatie, of je je leerdoelen aan het begin van elke les wel netjes op het bord zet. Waar het om gaat is dat je bewust bezig bent met dat wat voor een mens, leerling, een groep of de context van de school en zelfs de maatschappij constructief en helpend is. Of het leidt tot groei van het individu, misschien wel het gezin, en de school als organisatie.
En wat nou als je het niet weet?
Terug naar huis dacht ik: ja, waarom doe ik nou wat ik doe? Een van mijn overtuigingen is bijvoorbeeld dat groei en ontwikkeling gestoeld is op echt en oprecht contact. Dat klinkt als een open deur, maar echt contact binnen de schoolse setting, als coach trainer of consultant is een voortdurende zoektocht en een voortdurend bewust proces. En om er succesvol in te zijn heb je ook bepaalde instrumentele vaardigheden nodig. Ik doe maar even een greep: de kunst van het vragen stellen, het uitstellen van je oordeel, een luisterende houding... en dat naast je didactische kwaliteiten en vakkennis.
Dat is dus nogal wat.
Lukt dat altijd?
Vaak wel, even vaak ook niet.
Ik zie in het onderwijs vaak professionals die het een beetje kwijt zijn. De verhalen over hoe dat gebeurd is zijn divers, maar de gevolgen vaak groot: gedoe in het team, muurvaste, zielloze en dichtgeweven leerlijnen, of juist een soort ‘we doen allemaal maar wat’ mentaliteit. Mensen die uitvallen, de glans in hun lesgeven kwijtraken en de jaren gaan aftellen richting het pensioen.
Jouw professionele identiteit kennen, aanscherpen, bijstellen en her-vinden is juist in deze tijden van overweldigende ruis denk ik cruciaal. In een iets andere context schrijft Ronald de Graaf: ‘Identiteit is te leren’, en ik ben er sterk van overtuigd dat dit een terugkerende opdracht is aan ons allen. Maar goed, iets leren of misschien wel her-leren, dat kost wel wat moeite.
Opdracht
Mijn opdracht aan jou is om in die maalstroom van de waan van de dag af en toe eens stil te staan bij wat jouw professionele identiteit is. Waar ben jij nou van, en waarvan ben jij echt niet? En graaf dan eens dieper: waar komt dat vandaan? Ben je het ermee eens, voel je je er prettig bij? Ben je het misschien een beetje kwijtgeraakt? Praat daar eens over met collega’s, je partner, vrienden. Schud af en toe het stof weer eens uit de gordijnen en poets de ramen, zodat je weer zicht krijgt op waar jouw glans zit binnen je professionele context.
Comments