Geregeld word ik door scholen benaderd voor het geven van een examentraining aan de docenten vreemde talen. Vaak zijn docenten blij met de handvatten die ik ze aanreik om hun leerlingen klaar te stomen voor het eindexamen. Of moet ik zeggen: gáár te stomen? Die examentraining is natuurlijk eigenlijk een doekje voor het bloeden. Mosterd na de maaltijd. Hij dient eigenlijk maar één doel: redden wat er te redden valt om zo te voorkomen dat de examenresultaten een te pijnlijk beeld geven van het gebrek aan leesvaardigheid van je leerlingen.
Het is misschien verwonderlijk om te lezen in een tekst van mijn hand, maar ik zou willen pleiten voor het stoppen met examentraining. Laten we nu eindelijk eens starten met het organiseren van goed leesonderwijs en de examentraining overbodig maken.
Pssst...
...mocht je toch denken: "ja Koos, maar die examenresultaten dit jaar…😨 " ok, vooruit: je kunt me hier boeken voor een examentraining of je opgeven voor de bovenschoolse training op 18 januari. Maar beloof me dan ook dat we gaan praten over jullie leesleerlijn!
Realistisch
Helemaal stoppen met examentraining is waarschijnlijk een illusie - je zult altijd leerlingen hebben die aan het eind van de rit toch nog een zetje nodig hebben om het eindexamen (desnoods met de hakken over de sloot) te halen en toetsvaardig te worden. Waar het echter om gaat is dat de leesleerlijn zodanig is ingericht dat de groep leerlingen die je met die training moet helpen zo klein mogelijk wordt en dat je de examentrainingsperiode zo doelmatig mogelijk kunt houden.
Wat heb je nodig?
beginsituatie
Om je examentraining echt in te zetten waar hij voor bedoeld is (punten pakken) zul je moeten kijken naar wat je doet vóór de examenperiode. En dat gaat ver terug - eigenlijk al tot de brugklas en daarvoor. Bij binnenkomst is het dus van belang om goed in beeld te krijgen wat jullie leerlingen kunnen: hoe is hun leesvaardigheid en woordenschat in het Nederlands, is er sprake van meertaligheid en zo ja hoe ontwikkeld is dat dan? Die factoren hebben namelijk effect op de snelheid waarmee een leerling leesvaardigheid in jouw vreemde taal zal kunnen aanleren. Veel scholen maken daarom gebruik van volgtoetsen van verschillende aanbieders - een goed startpunt, maar vergeet niet dat je ook op die informatie moet handelen.
Bij het vak Engels heb je daarnaast te maken met een zeer divers palet van instroomniveaus: sommige leerlingen hebben op de basisschool goed Engels meegekregen en daarin vaardigheid opgebouwd, anderen zijn van huis uit meer opgegroeid met het Engels en hebben daarom op bepaalde vaardigheden een voorsprong, weer anderen beheersen de taal nog helemaal niet. Voor andere vreemde talen dan het Engels geldt dat je vaak begint van af nul en dat daardoor de leercurve behoorlijk steil is.
Dus, tip 1: breng vooraf goed in kaart wat jullie doelgroep nodig heeft en handel daarop.
Didactische vertrekpunten: lezen
Helaas kom ik vaak op scholen waar er geen bewuste keuze is gemaakt in de didactische vertrekpunten rond de leesleerlijn: iedereen doet z'n eigen ding, er ontstaat geen opbouw in vaardigheidsniveau en ook geen synergie tussen collega's bij de vreemde talen, maar vaak ook niet taaloverstijgend. Of erger nog: de hele leesleerlijn bestaat uit een examentraining met examenteksten, vragen en toetsgerichte instructie. Dit schaadt de leesontwikkeling op verschillende manieren:
Lezen wordt vaak een doel op zich: je leest omdat je een tekst zoekend moet uitpluizen, zodat je vragen beantwoord krijgt. Het gaat om goed of fout beantwoorden van vragen die een ander over de teksten heeft bedacht. Je leest dus met een betrokkenheid die extern wordt opgelegd.
Leerlingen die krijgen ingeprent dat het leren lezen uitsluitend samenhangt met het beantwoorden van vragen - en dus het zoeken naar antwoorden op die vragen in de tekst, leren niet dat echt tekstbegrip een intrinsieke actieve, denkende houding van jezelf vraagt. Dat oefen je door juist jezelf door een tekst te leren sturen, en gaandeweg oplossingen te zoeken voor problemen waar je tijdens het lezen tegenaan loopt.
Onbewust leert een leerling dat de enige manier om begrip over een tekst te krijgen is door vragen als houvast te nemen. Hierdoor bouwt een leerling geen zelfstandigheid (self-efficacy) op met betrekking tot het begrijpen van een tekst.
Als de focus op lezen ligt bij het toetsvaardig (tekst + vragen) maken van je leerlingen wordt de complete leesdidactiek en toetsing daarop ingericht. Er ontstaat zo een neergaande spiraal die motivatie, vaardigheid en de zingeving van het leren lezen van een vreemde taal met zich meesleurt.
Tip 2 is daarom: Kies met elkaar welke didactische kaders jullie met elkaar kiezen en zorg dat die kaders een positief leesklimaat (en taalleerklimaat) bevorderen.
Didactische vertrekpunten
Een paar snelle tips dan.
Wat je doet tijdens het begrijpend leren lezen is iets anders dan wat je doet tijdens het trainen voor het eindexamen. Kortgezegd: je divergeert eerst door veel, breed en inhoudelijk te lezen, en convergeert richting het eindexamen door vraaggericht te lezen.
Houd het interactief, zodat leerlingen bij het leren lezen gebruik maken van elkaars inzichten, achtergronden en vaardigheid. En bij het oefenen van de examentraining met elkaar strategieën kunnen inoefenen, feedback kunnen geven en verbondenheid blijven ervaren in een periode die vaak best spannend is.
Maak gebruik van Expliciete Directe Instructie zodat een leerling van jou leert (door bijv. hardop denken) hoe jij als leesexpert denkt, kijkt, leest of een vraag aanpakt. En differentieer hierin, want sommige leerlingen kunnen dit zelf ook!
Laat geen enkele kans onbenut om leerlingen te laten lezen: werk met een secundaire bron bij een boek, breid de tekst in de lesmethode uit met een extra artikel uit de actualiteit, voeg een Podcast toe.
Tip 3: begin met een talig einddoel voor ogen en lijn je didactische interventies op om dat doel te bereiken. En differentieer tussen leren en presteren.
Nou vooruit dan...
Ik help je tijdens de examentraining moderne vreemde talen met effectieve didactiek op korte termijn en inspireer je daarnaast om te investeren in je leerlijn zodat je examentraining echt de kers op de taart wordt.
Graag tot binnenkort!
Comments