Dat lezen véél meer aandacht verdient weet iedereen nu wel, dus wat mij betreft ga ik daar geen pleidooi meer voor schrijven. De vraag hoe dat leesonderwijs vorm te geven is wel heel relevant. In dit blog wil ik ingaan op hoe constructieve interacties je kunnen helpen om je leesonderwijs een boost te geven. Ik bespreek eerst een aantal knelpunten die ik vaak tegenkom in scholen. Daarna geef ik een korte weergave van hoe een effectieve leesomgeving eruit zou kunnen zien. Tenslotte krijg je een paar tips om constructieve interacties in je lessen vorm te geven rond teksten.
Knelpunten
Ik schets even een paar knelpunten rond lezen bij de vreemde talen die ik vaak in scholen aantref:
We doen wel iets met boeken of verhalen, maar leerlingen lezen ze gewoon niet.
Ik lek enorm veel energie op leeslessen: het is een constant roeien tegen de stroom in.
Als ik leerlingen geen vragen geef bij de tekst, lezen ze gewoonweg niet.
Hoe overbrug ik het spanningsveld tussen leesontwikkeling en examenvaardigheid?
Tijdens de les heb ik nauwelijks tijd om echt aandacht te besteden aan lezen.
Onze schoolbibliotheek wordt wegbezuinigd.
De leesomgeving
Wat bovenstaande voorbeelden laten zien, is dat de problematiek rond lezen veelomvattend is: het gaat niet alleen om de motivatie voor lezen bij leerlingen, maar ook om didactiek, toetsing en de facilitering van de lestijd, ruimte en het slim benutten daarvan. Onlangs publiceerde Stichting Lezen een drietal infographics over de 8 speerpunten voor het creëren van een positieve en effectieve leesomgeving. Deze speerpunten kunnen je helpen om jullie eigen leesleerlijn en faciliteiten kritisch tegen het licht te houden. Je kunt die speerpunten hieronder gemakkelijk door scrollen, of hier in zijn geheel downloaden.
Constructieve interacties
Een van de belangrijkste aspecten van vreemdetalenonderwijs is het organiseren van interacties in de doeltaal: taalverwerving gedijt bij het uitwisselen (al dan niet houtje-touwtje) van gedachten en ideeën. Het mooie van interacties is dat je leerlingen niet alleen oefent in, maar ook bewust maakt van hun talige competentie. Interacties kunnen dus ook aanleiding geven tot expliciet leren van de taal door middel van instructie en oefening. Je zou kunnen zeggen dat interacties de olie zijn in de motor van de taalverwerving.
Juist gesprekken die ergens over gaan zijn de moeite waard om te voeren. Teksten (zowel gesproken als geschreven!) kunnen een belangrijke rol in spelen in het bieden van een natuurlijke aanleiding voor gesprekken: door teksten kom je op relevante inhoud, ontdek je dat je een verschil van inzicht of mening over een onderwerp hebt, of er wellicht juist helemaal niets van weet. Het verrijkt jezelf, maar ook de ander - en dat is prikkelend. Het zijn juist deze inhoudelijke interacties waar het in het vreemdetalenonderwijs vaak aan ontbreekt. (Smit, 2021)
Constructieve interacties en lezen
Goede interacties tussen leerlingen die een doeltaal maar matig beheersen, ontstaan niet zomaar. Hoe pak je dat aan, die interacties rond boeken en teksten? Ik geef een paar tips om je op weg te helpen:
Kies teksten of verhalen rond een voor leerlingen relevant thema, met verschillende invalshoeken en van verschillende niveaus, en laat je leerlingen in groepjes kiezen over welke invalshoek ze willen lezen.
Organiseer stille leestijd: mobiel weg, echt stilte voor een duidelijk afgebakende periode. Zero tolerance. Lees zelf ook, dus niet sneaky nog wat mails wegrammelen op je laptop!
Geef aan welke welke hulp er voor je leerlingen beschikbaar is als zij tijdens het lezen vastlopen in de tekst. Je kunt hierbij denken aan een woordenboek, maar ook aan een cheat sheet met een paar helpende steekwoorden, etc.
Laat leerlingen in homogene groepje (alle leerlingen met dezelfde tekst) uitwisselen waar de tekst over ging. Om dit proces zichtbaar te maken kun je werken met een werkblad. Stap echter niet in de valkuil van het opstellen van een lijst met vragen! Deze fase kun je - afhankelijk van het niveau van je leerlingen - in de doeltaal doen.
Breng je leerlingen samen uit verschillende groepjes. Iedere leerling pitcht de inhoud van de tekst aan het groepje. Deze fase doe je in de doeltaal, laat leerlingen deze fase eerst samen voorbereiden.
Maak ter afsluiting op je digibord of op de muur een visualisatie waarin je de leerlingen laat samenbrengen wat de verschillende teksten aan inzichten of informatie hebben opgeleverd m.b.t. het thema.
Bovenstaand idee is in een les van 60 minuten volledig te doorlopen, mits de teksten goed op niveau zijn. Je kunt tijd besparen door leerlingen vooraf een tekst te laten kiezen zodat je in de les meteen kunt beginnen met lezen. Ook is het mogelijk om verschillende fases in verschillende lessen te laten plaatsvinden. Dit heeft als voordeel dat je meer tijd kunt besteden aan de inhoud en de taal in de teksten: je doet dan eigenlijk méér met minder.
Conclusie
Wil je een positievere vibe rond lezen bij je vreemde taal? Dan begint dat bij je het perspectief dat jij neemt op teksten en het werken ermee in de klas. Mijn advies is: werk met teksten om de inhoud, en laat de vaardigheid van leerlingen daarin groeien door passende didactische ondersteuning en stuur op output en interactie.
Comments